Wybrane zasady montażu autonomicznych czujek tlenku węgla

Autonomiczna czujka dymu w lokalu mieszkalnym (w korytarzu)

Wybrane zasady montażu autonomicznych czujek dymu

Przykładowe miejsce montażu czujki w 3-pokojowym mieszkaniu z aneksem kuchennym

Przykłady oznakowania autonomicznej czujki dymu oraz tlenku węgla znakiem CE wraz z podaniem normy wyrobu

Autonomiczne czujki tlenku węgla montujemy w pomieszczeniu, w którym ma miejsce spalanie paliw, tj. w pomieszczeniach z kominkiem, kotłem, piecem, podgrzewaczem gazowym itp.

Czujki tlenku węgla w takich pomieszczeniach możemy zamontować na ścianie na wysokości głowy dorosłego człowieka tj. 1,5 – 2,0 m od poziomu podłogi lub też na suficie. Stosujemy je w odległości od 1,0 – 3,0 m od potencjalnego źródła emisji tego gazu (od kominka, kotła, pieca itp.).

1. Minimum jedna czujka dymu powinna przypadać na każde 60 m² chronionej przestrzeni (np. lokalu mieszkalnego).
2. Czujki należy rozmieszczać w miarę centralnie w obrębie chronionej przestrzeni. W przypadku lokalu mieszkalnego takim miejscem będzie zwykle przedpokój lub hol.
3. Jeżeli chroniona przestrzeń jest dwukondygnacyjna (wzgl. dwupoziomowa – przedzielona antresolą) czujki należy stosować na każdej kondygnacji (poziomie).
4. Czujki należy instalować na suficie w taki sposób, aby w miarę możliwości zachować wolną przestrzeń wokół czujki w odległości co najmniej 0,5 m – taką odległość należy zachować w szczególności od ścian i innych elementów, które ograniczają rozprzestrzeniania się dymu (np. od szaf, regałów, ścianek działowych, etc.). Dopuszcza się montaż czujki na ścianie – wówczas należy przestrzegać wytycznych wskazanych przez producenta (zwykle montuje się ją w odległości 10-30 cm od sufitu). 
5. Czujki nie powinny być instalowane w pobliżu wentylatorów, kratek wentylacyjnych, urządzeń klimatyzacyjnych, grzejników, kuchenek, w miejscach powstawania i skraplania pary wodnej itp.

Najbardziej odpowiednim miejscem do montażu czujki w przedpokoju, holu, korytarzu etc. jest przestrzeń między sypialniami a miejscami szczególnie narażonymi na powstanie pożaru (to są np. kuchnie, pokoje z kominkiem). 

Natomiast możemy zdefiniować także minimalny, optymalny i maksymalny zakres ochrony autonomicznymi czujkami lokalu mieszkalnego (w tym w domu jednorodzinnym) lub jednostki mieszkalnej z wieloma pokojami:

• zakres minimalny – obejmuje zainstalowanie na każdej kondygnacji jednego urządzenia (w przedpokoju, korytarzu, holu etc.),

• zakres optymalny – obejmuje montaż czujek w ww. miejscach, także dodatkowo w sypialniach,

• zakres maksymalny – obejmuje montaż czujek we wszystkich pomieszczeniach, w których występuje zagrożenie pożarowe (tam gdzie nie można stosować czujek dymu, np. w kuchni, gdzie może powstawać dużo pary wodnej lub dym podczas smażenia/pieczenia, stosujemy czujki dostosowane do specyficznych warunków, np. autonomiczne czujki ciepła lub wielosensorowe, przeznaczone do określonych zastosowań i odporne m. in na generowanie alarmów fałszywych; oczywiście możemy pominąć pomieszczenia, w których stosowanie autonomicznych czujek pożarowych jest nieuzasadnione np. toalety).

Nie montujmy ich jednak w miejscach styku ścian z sufitami (na ścianie bliżej niż 15 cm od sufitu albo na suficie w odległości mniejszej niż 30 cm od ściany) – to są tzw. „martwe strefy”, w których występuje ograniczona cyrkulacja powietrza.

Dobrą praktyką jest także rozważenie ochrony swojego życia podczas snu, jeżeli np. mieszkamy w małym mieszkaniu, w którym identyfikujemy zagrożenie związane z możliwością wydostania się tlenku węgla. W takim przypadku zaleca się dodatkowo montaż czujnika w pobliżu łóżka na wysokości 0,7 – 1,0 m od podłogi.

Generalną zasadą jest rozmieszczenie czujników w taki sposób, aby w przypadku ich zadziałania sygnał alarmu był słyszalny w sypialniach.

Czujników tlenku węgla nie należy natomiast montować:

•  „martwych” przestrzeniach, także innych niż te wymienione powyżej (np. we wnękach zasłoniętych przez meble czy zasłony, w szczycie dachu, itp.),

• tam gdzie jego działanie będzie zakłócone przez bezpośredni dopływ świeżego powietrza (np. w pobliżu drzwi, okien, kratek wentylacyjnych, wentylatorów),

• w miejscach narażonych na działanie kurzu, brudu, aerozoli i domowych chemikaliów oraz w pomieszczeniach o dużej wilgotności powietrza.

Kto odpowiada za wykonanie obowiązku i ponosi jego koszty?

Odpowiedź na to pytanie kryje się w przepisach art. 4 ust. 1 i 1a ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 2024 r. poz. 275 z późn. zm.).

Pomijając szczegółową analizę tych przepisów, która jest dość żmudna, karkołomna i wymaga przytoczenia przepisów Kodeksu cywilnego, przejdźmy od razu do konkluzji.

Z ww. regulacji prawnych wynika, że to właściciele budynków lub ich części albo inni faktycznie nimi władający (np. zarządcy), zapewniając ochronę przeciwpożarową tych nieruchomości, są obowiązani m. in. wyposażyć budynek lub jego część w wymagane urządzenia przeciwpożarowe, stosownie do obowiązków i zadań wynikających z przepisów przeciwpożarowych, przy uwzględnieniu oczywiście zakresu władania, jaki posiadają w odniesieniu do budynku lub jego części.

Wobec tego to na właścicielach lokali oraz pomieszczeń, o których mowa w omawianych przepisach, spoczywa opisywany obowiązek wyposażenia ich w czujki (oczywiście o ile nie scedują go odpowiednią umową cywilno-prawną).

Zatem co do zasady obowiązek zastosowania czujek spoczywa:

• w przypadku mieszkania stanowiącego odrębną własność w budynku wielolokalowym ze wspólnotą mieszkaniową – na właścicielu lokalu a nie na wspólnocie,

• w przypadku mieszkania wynajmowanego – na wynajmującym a nie na najemcy,

• w przypadku mieszkania komunalnego będącego własnością gminy – na gminie a nie na lokatorach,

• itd.

Oczywiście będą występowały szczególne przypadki i sytuacje odmienne od opisanych powyżej zasad i przykładów, jednak nie sposób ich wszystkich opisać w ramach jednego artykułu. Przedstawiamy Państwu natomiast podstawową zasadę odnoszącą się do „prawie” wszystkich przypadków.

Na koniec wspomnimy na jeszcze jeden dość istotny i jednoznaczny w swym brzmieniu przepis – art. 30 ustawy o ochronie przeciwpożarowej. Zgodnie z nim właściciel, zarządca lub użytkownik budynku (wzgl. jego części) ponosi w pełni koszty nabycia i utrzymania, w stanie zapewniającym urządzeń przeciwpożarowych, do których posiadania zobowiązują go przepisy przeciwpożarowe – w tym omówione w artykule nowe przepisy rozporządzenia Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. z 2023 r. poz. 822 z późn. zm.), określające obowiązki wyposażenia określonych lokali i pomieszczeń w autonomiczne czujki dymu i autonomiczne czujki tlenku węgla.

Zatem nie mamy już wątpliwości, kto ponosi koszty … 😊

Spodobał Ci się artykuł – podaj dalej link do niego! – udostępnij go innym.

Zobacz też nasze szkolenia.

Pozdrawiamy!

Zespół WiedzaPożarnicza.pl

Jeżeli chcesz otrzymywać informacje o kolejnych artykułach, webinariach lub szkoleniach - 

Zatem zapamiętajmy 3 słowa: „oznakowanie, deklaracja i instrukcje” – na te sprawy musimy zwrócić uwagę nabywając czujki.

Warto wiedzieć, że braki oraz nieprawidłowości w tym zakresie narażają producenta, importera lub sprzedawcę na dotkliwe kary pieniężne wynikające z ustawy o wyrobach budowlanych.

Jak rozmieszczać i montować czujki?

Obowiązujące przepisy nie przewidują konieczności sporządzania dla autonomicznych czujek dymu oraz autonomicznych czujek tlenku węgla dokumentacji projektowej, która określałaby m. in. dobór (rodzaj), liczbę i rozmieszczenie czujek w lokalach i pomieszczeniach. Zgodnie z treścią nowych regulacji prawnych urządzenia te należy zamontować w sposób określony w instrukcjach obsługi, opracowanych przez ich producentów. Ponadto wprowadzone przepisy wskazują tylko, że każdy wymieniony w nich: lokal, pomieszczenie lub jednostka, musi być wyposażony w „co najmniej jedną” czujkę określonego rodzaju.

Zatem w kwestii rozmieszczenia i montażu rozpatrywanych czujek kluczowe znaczenie mają wytyczne ich producentów. Powinny być one jednak stosowane z uwzględnieniem zasad wiedzy technicznej.

W zakresie wyposażania lokali i pomieszczeń w autonomiczne czujki dymu, opierając się o funkcjonujące w Europie zasady wiedzy technicznej, proponuje się obok wytycznych producenta (które mają pierwszeństwo), przestrzegać następujących zasad:

*** Przepisami tymi są:

• rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r. ustanawiające zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylające dyrektywę Rady 89/106/EWG (Dz. U. UE. L. z 2011 r. Nr 88, str. 5 z późn. zm.),

• ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1213),

• rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 17 listopada 2016 r. w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym (Dz. U. z 2023 r. poz. 873).

**** Ponieważ Polska Norma PN-EN 14604 Autonomiczne czujki dymu jest zharmonizowana z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/2011 autonomiczne czujki dymu są wprowadzane do obrotu lub udostępniane na rynku w „systemie europejskim” (ze znakiem CE).

* Ściśle rzecz biorąc – w jednostkach mieszkalnych, o których mowa w przepisach rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 19 sierpnia 2004 r. w sprawie obiektów hotelarskich i innych obiektów, w których są świadczone usługi hotelarskie (Dz. U. z 2017 r. poz. 2166), wydanego na podstawie art. 45 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach hotelarskich oraz usługach pilotów wycieczek i przewodników turystycznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1944).

** Do kategorii zagrożenia ludzi ZL zalicza się budynki oraz części budynków, stanowiące odrębne strefy pożarowe, które pełnią funkcję użyteczności publicznej (ZL I, ZLII albo ZLIII), mieszkalne (ZL IV) lub zamieszkania zbiorowego (ZL V) – vide § 209 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2022 r. poz. 1225 z późn. zm.).

Wprowadziło ono obowiązek stosowania autonomicznych czujek dymu w:

• lokalach mieszkalnych,

• pomieszczeniach mieszkalnych oraz jednostkach mieszkalnych *, w których świadczone są usługi hotelarskie.

Natomiast obowiązek stosowania autonomicznych czujki tlenku węgla (CO, czadu) przewidziano dla pomieszczeń, w których odbywa się proces spalania paliwa stałego, ciekłego lub gazowego, jeżeli wchodzą one w skład:

• lokalu mieszkalnego lub

• lokalu użytkowego przeznaczonego na pobyt ludzi (znajdującego się w strefie pożarowej zakwalifikowanej do kategorii zagrożenia ludzi ZL **).

Różne terminy wejścia w życie obowiązków

Zatem na mocy nowych przepisów każdy lokal mieszkalny, a także pomieszczenie lub jednostka mieszkalna, w których są świadczone usługi hotelarskie, muszą być wyposażone w co najmniej jedną autonomiczną czujkę dymu, jednak inne podejście przewidziano do lokali, pomieszczeń i jednostek mieszkalnych istniejących (użytkowanych), a inne do „nowych”.

Kluczowe znaczenie w tej kwestii ma to, czy lokal, pomieszczenie lub jednostka mieszkalna były użytkowane w dniu 23 grudnia 2024 r. Jest to dzień wejścia w życie rozrządzenia (przypadający 30 dni po dniu jego opublikowaniu w Dzienniku Ustaw).

Na mocy przepisów przejściowych, które znajdują się na końcu tego aktu prawnego, jeżeli lokal, pomieszczenie lub jednostka mieszkalna były użytkowane w dniu 23 grudnia 2024 r., to wyposażenie go w autonomiczne czujki dymu jest wymagane dopiero od:

• 1 stycznia 2030 r. – w przypadku lokali mieszkalnych (mieszkań),

• 30 czerwca 2026 r. – w przypadku pomieszczeń i lokali (jednostek) mieszkalnych, w których są świadczone usługi hotelarskie.

Natomiast jeżeli lokal, pomieszczenie lub jednostka mieszkalna nie były użytkowane w dniu 23 grudnia 2024 r. (np. znajdowały się w budynku, który był w fazie budowy albo był ukończony, ale jeszcze nie posiadał decyzji o pozwoleniu na użytkowanie), to będą one musiały już w dniu rozpoczęcia użytkowania być wyposażone taką czujkę. Inwestorzy mieli odpowiedni czas na ich zakup i montaż – co najmniej 30 dni.

Omawianego obowiązku wyposażenia w autonomiczne czujki dymu nie stosuje się w przypadku ochrony lokalu, pomieszczenia lub jednostki mieszkalnej przez system sygnalizacji pożarowej lub stałe samoczynne urządzenie gaśnicze (jednakże to są dość rzadkie przypadki, spotykane głównie w budynkach wysokich i wysokościowych).

Również określając obowiązek stosowania autonomicznych czujek tlenku węgla w ww. pomieszczeniach, w których odbywa się proces spalania paliwa stałego, ciekłego lub gazowego, przewidziano inne podejście do pomieszczeń istniejących (użytkowanych) oraz do pomieszczeń „nowych”.

Jeżeli pomieszczenie, którego dotyczy przepis, było użytkowane w dniu 23 grudnia 2024 r., to wyposażenie go w autonomiczne czujki tlenku węgla będzie wymagane dopiero od:

• 1 stycznia 2030 r. – w przypadku pomieszczeń w lokalach mieszkalnych,

• 30 czerwca 2026 r. – w przypadku pomieszczeń w innych lokalach użytkowych przeznaczonych na pobyt ludzi.

I podobnie jak w przypadku czujek dymu, jeżeli pomieszczenie, które ma mieć zgodnie z nowymi przepisami czujkę tlenku węgla, w dniu 23 grudnia 2024 r. nie było jeszcze przekazane do użytkowania, to będzie musiało w momencie rozpoczęcia użytkowania posiadać już taką czujkę.

Obowiązek ten nie ma zastosowania do pomieszczeń, w których proces spalania odbywa się w urządzeniu z zamkniętą komorą spalania (tj. całkowicie odizolowaną od pomieszczenia – jak w przypadku kotłów gazowych kondensacyjnych), a także gdy spalanie ma miejsce w zasilanym paliwem gazowym urządzeniu przeznaczonym do przygotowania posiłków (chodzi o spalanie w kuchenkach gazowych).

Jakie urządzenia wybrać?

Przepisy omawianego rozporządzenia MSWiA z dnia 21 listopada 2024 r. jednoznacznie wskazują, że:

• autonomiczne czujki dymu muszą być urządzeniami spełniającymi wymagania Polskiej Normy dotyczącej autonomicznych czujek dymu – jest to Polska Norma PN-EN 14604 Autonomiczne czujki dymu,

• autonomiczne czujki tlenku węgla muszą być urządzeniami spełniającymi wymagania Polskiej Normy dotyczącej urządzeń elektrycznych do wykrywania tlenku węgla w pomieszczeniach domowych – jest to Polska Norma PN-EN 50291-1 Wykrywacze gazu - Urządzenia elektryczne do wykrywania tlenku węgla w pomieszczeniach domowych - Część 1: Metody badań i wymagania eksploatacyjne.

Trzeba mieć na uwadze, że ww. czujki są wyrobami budowlanymi i obowiązują je przepisy dotyczące wprowadzania do obrotu oraz udostępniania na rynku krajowym wyrobów budowlanych ***. 

W tym kontekście konsument powinien zwrócić uwagę na 3 zasadnicze kwestie wymagane tymi przepisami:

1. Oznakowanie znakiem CE albo znakiem budowlanym – czujka musi być oznakowana jednym z tych znaków, a szukamy ich na samym wyrobie lub na jego etykiecie. W tym miejscu powinna być również wskazana odpowiednia Polska Norma dotycząca czujki określonego rodzaju (wzgl. norma europejska – patrz pkt. 2) ****.
2. Posiadanie „deklaracji właściwości użytkowych” albo „krajowej deklaracji właściwości użytkowych” – czujka musi posiadać taką deklarację (a właśc. jej kopię) sporządzoną w języku polskim przez jej producenta. Z tego dokumentu musi jasno wynikać, że urządzenie spełnia wymagania ww. Polskich Norm PN-EN 14604 lub PN-EN 50291-1 (Uwaga: mogą być to normy europejskie EN 14604 lub EN 50291-1, które są tożsame co do treści – Polskie Normy wskazane w omawianych przepisach wprowadzają te normy europejskie).
3. Dołączenie instrukcji stosowania oraz obsługi – dokumenty te powinny być udostępnione wraz z czujkami.

Również przy rozmieszczaniu i montażu autonomicznych czujek tlenku węgla należy bezwzględnie przestrzegać wytycznych producentów tych urządzeń. Jeżeli wytyczne te się temu nie sprzeciwiają proponujemy uwzględnić przy tym opisane poniżej zasady, które jednak różnią się od zasad stosowanych w przypadku autonomicznych czujek dymu.

W dniu 23 grudnia 2024 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 listopada 2024 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. poz. 1716).

Obowiązkowe czujki dymu i tlenku węgla.

Kompleksowe omówienie nowych wymagań.

Tel.: 578 433 998  

Email: biuro@wiedzapozarnicza.pl